De gemeenteraad is het hoogste bestuursorgaan van een gemeente, ook natuurlijk in Ede. De burgemeester is voorzitter van de gemeenteraad. De raad vergadert iedere maand en waarover vergaderd wordt staat in de agenda van een vergadering. Zo hoort het en zo gaat het in iedere gemeente in Nederland. In bestuurlijk Ede bepaalt de agendacommissie de agenda van de raad. Dus, heel simpel, die commissie bepaalt waarover vergaderd wordt in de raad. Zo’n commissie is dus belangrijk. In Ede bestaat die commissie uit 2 personen: de burgemeester en een ambtenaar, de raadsgriffier. Uiteraard is die ambtenaar niet politiek verantwoordelijk. Die adviseert slechts de burgemeester. De ongekozen burgemeester beslist in zijn eentje. Hij hoeft geen politieke verantwoording af te leggen aan de gemeenteraad voor het opstellen van een agenda.
Tot 20 februari 2018 was er in Ede een agendacommissie die bestond uit de fractievoorzitters en de burgemeester. Dat is per die datum veranderd: de agendacommissie bestaat in Ede nu in feite uit 1 persoon: de burgemeester. Dat was een opmerkelijke verandering!! De heer Verhulst was op 20 februari 2018 pas een paar maanden burgemeester in Ede. Maar dat alles was natuurlijk een toevallige samenloop van omstandigheden. Immers, het reglement van orde moest hoognodig geactualiseerd worden (zo staat dat geformuleerd in het raadsvoorstel van februari 2018). Rare motivering, ja toch?!
Hoe is dat eigenlijk verder geregeld in Nederland? De gemeente Ede behoort tot de 25 grootste gemeenten van Nederland qua inwoneraantal. Zou er een gemeente bij zijn die het net zo geregeld heeft als de gemeente Ede? Het antwoord is simpel: geen enkele gemeente!!
Vooruit dan maar, een paar voorbeelden.
Amsterdam: deze gemeente kent geen agendacommissie. Wel een presidium (alle fractievoorzitters) dat toezicht houdt op het opstellen van de conceptagenda van de raad. De burgemeester is niet aan de beurt.
Rotterdam: geen agendacommissie, het presidium stelt de agenda op.
Den Haag: precies hetzelfde. Utrecht: precies hetzelfde. Eindhoven: precies hetzelfde. Amersfoort: precies hetzelfde. Zwolle wijkt af: wel een agendacommissie, maar daar zit de burgemeester niet in.
Zo ook bij de gemeenten Leiden en Maastricht. In Dordrecht zitten raadsleden in de agendacommissie. Zo kan ik nog even doorgaan. Apeldoorn: geen agendacommissie, wel een presidium, waar de burgemeester geen deel van uitmaakt. Arnhem: wel een agendacommissie, waar de burgemeester niet in zit. Enschede: precies hetzelfde. Ook nog even de buurgemeente Barneveld: er is een agendacommissie waar alle fracties in zitten; de burgemeester maakt er geen deel van uit en de afsprakenlijst van die commissie is zelfs openbaar!!! Ook de gemeenteraad van Veenendaal heeft het keurig democratisch geregeld in het reglement van orde! Nederland telt 352 gemeenten. Zouden 351 gemeenten het democratisch voor elkaar hebben? Ongetwijfeld, maar deze column moet niet te lang worden.
Geconcludeerd kan wel worden dat bij alle 100.000 plus-gemeenten (op 1 na) de burgemeester bij het vaststellen van de agenda van raadsvergaderingen nauwelijks tot niet aan zet is. Zo hoort het ook. Dat is democratie. Maar Ede is wat dat betreft een ondemocratische uitzondering. Hier bepaalt de burgemeester de agenda.
De vraag kan gesteld worden of de burgemeester van Ede hierin correct handelt.. Is dat belangrijk? Hij maakt gewoon handig gebruik van de leemten in het reglement van orde van de gemeenteraad van Ede. De gemeenteraad van Ede heeft tenslotte bepaald, door middel van het vaststellen van het reglement van orde in februari 2018, dat de burgemeester zijn eigen ondemocratische gang kan gaan. Ik ga die vraag dan ook niet beantwoorden. De gemeenteraad misschien wel?
Moet het reglement van orde van de gemeenteraad niet hoognodig geactualiseerd worden?
Nee hoor, je blijft als gemeenteraadslid in Ede gewoon stil zitten en geduldig en braaf wachten op de agenda die de burgemeester je stuurt. Dus, om het te zeggen in gewoon, alledaags ordinair Nederlands: de burgemeester bepaalt waarover je als raadslid mag praten in een raadsvergadering.
Maar toch, en dat is ook de realiteit, in vergelijking met de 24 andere grote gemeenten slaat de gemeenteraad van Ede een democratisch pleefiguur met het reglement van orde. Maar ach, wie valt dat nu op? Ik kan slechts de burgemeester van Ede citeren, die laatst in een raadsvergadering tegen een raadslid zei: “u bent de enige die daar naar vraagt”. Maar dit citaat zal wel weer door mij uit zijn context gehaald zijn.
De ultieme vraag blijft wel natuurlijk waarom de burgemeester van Ede als enige burgemeester van de 25 grootste gemeenten zelf de concept-agenda van elke raadsvergadering vaststelt. Ongetwijfeld gaat de burgemeester dat uitleggen in zijn column in EdeStad (Ik geef stiekem al een voorzetje voor een paar antwoorden in zo’n column: “omdat dat zo geregeld is in het reglement van orde van de gemeenteraad van Ede” en “omdat de gemeenteraad het reglement zelf toch democratisch vastgesteld heeft” en “wat bazelt zo’n columnist van www.ededorp.nl ”).
Succes met de column, burgemeester!