In vervolg op de biografieën over Anton Kröller en zijn echtgenote Hélène Kröller-Müller verscheen op 19 april j.l. de biografie over Sam van Deventer. Deze biografie is geschreven door Arïette Dekker, die eveneens de biografie schreef over Anton Kröller. Sam van Deventer was de zielsverwant (tegenwoordig zou je zeggen: minnaar) van Hélène Kröller-Müller. Haar echtgenoot Anton Kröller vertrouwde in toenemende mate op Van Deventer bij zijn financiële schimmenspel, waarin onwetende beleggers de opbouw van landgoed De Hoge Veluwe bekostigden en het familieconcern ten onder ging. Tijdens de Duitse bezetting kreeg Sam van Deventer de leiding over het Kröller-Müller museum. Na afloop van de oorlog betaalde Van Deventer een hoge prijs voor zijn “culturele collaboratie”, maar zijn trouw aan het echtpaar Kröller-Müller bleef ongebroken. Hij overleed in 1972 in het Gelderse De Steeg. Hélène Kröller-Müller overleed in 1939 en Anton Kröller overleed in 1941
In de biografie over Van Deventer komt duidelijk de antipathie naar voren die Hélène Kröller-Müller had ten opzichte van de joodse medeburgers.
Enkele citaten uit de biografie (blz. 147): “Ze schreef dat ze de oude renteniersstand zag verarmen en vervangen worden door een onsympathiek jodendom”. Een tweede citaat (blz. 147): ”Maar een jood in de directie van Müller & Co was voor haar onacceptabel. Het zou afbreuk doen aan de goede naam van het bedrijf. In uiterst felle bewoordingen waarschuwde ze Sam van Deventer voor hun minderwaardige eigenschappen, die ze overal heen brengen en zich verspreiden”. Een derde citaat (blz. 147): “een Jood is een Jood en op een gegeven ogenblijk en juist als hij macht verkrijgt, komt de aap uit de mouw”. Een volgend citaat (blz.208): ”Al snel raadde ze het boek (Mein Kampf) aan haar Duitse familie en kennissen aan”. En nog een citaat (blz. 209): Hélène wilde samen met Sam luisteren naar de ‘groote Hitlerrede’ in het sportstadion van Hamburg in aanloop naar ‘het eensgezinde Ja” voor Hitler’. Een laatste citaat (blz. 256 – 257): Voor Sam en Hélène was ook een bezoek gearrangeerd aan de opera Tannhäuser van Richard Wagner. Ze hadden,samen met een groot aantal andere buitenlanders, de eer in de Führerloge van het Nationaltheater voorgesteld te worden aan Adolf Hitler. Het was allemaal bedoeld om Hélènes vurige wens het naziregime ‘met eigen ogen’ te aan aanschouwen in vervulling te doen gaan.
Op 18 april 1945 werd Sam van Deventer in Otterlo gearresteerd. Hij werd opgesloten in ‘Kamp Ede’, de militaire barakken achter de Johan Willem Friso Kazerne te Ede, een van de meer dan honderd interneringskampen in Nederland, Deze kampen moesten voorkomen dat collaborateurs straffeloos de wijk konden nemen naar het buitenland of dat de bevolking eigenmachtig haar woede op ze zou koelen.
Die Johan Willem Friso Kazerne heeft toch tegenwoordig ook nog iets te maken met Hélène Kröller-Müller? Jazeker! Het college van burgemeester en wethouders én de gemeenteraad van Ede willen dat de Frisokazerne een multimediaal museum ARTASE Ede wordt over Hélène Kröller-Müller. Haar “drijfveren” zullen aan de orde komen.
De verbouwingskosten bedragen ruim 7 miljoen euro en de jaarlijke exploitatiekosten zijn € 500.000,–. Maar dit terzijde.
Zal ook haar antisemitisch gedrag als een van drijfveren genoemd worden, evenals haar “verkering” met Sam van Deventer? De term “verbinding” die de gemeente Ede zo dikwijls gebruikt, kan ook hier weer toegepast worden. Naast het mogelijke toekomstige museum in de Frisokazerne was Sam van Deventer dus enige tijd in Kamp Ede opgesloten! Misschien is het wel een goede gedachte om een soort van bronzen herdenkingsplaat bij ARTBASE Ede aan te brengen die de verbinding maakt naar de voormalige tijdelijke gevangenis van de minnaar van Hélène Kröller-Müller.
Ach, de biografie met de titel “De VERTROUWELING” over Sam van Deventer van Arïette Dekker verschaft ongelooflijk veel informatie.
Rest eigenlijk nog 1 vraag: is het college van burgemeester en wethouders nog steeds van mening dat de gemeente Ede via het museum ARTBASE een vrouw moet adoreren die er antisemitische ideeën op na hield en daarnaast in vurige bewoordingen Adolf Hitler aanbad? Tja, lees de biografie en lees daarnaast de biografie over Anton Kröller, ook geschreven door Arïette Dekker met de alleszeggende titiel “Leven op krediet”!
Marcel van Dalen voert een kruistocht tegen Artbase, en dan met name tegen het voornemen van het gemeentebestuur om Helène Kröller-Müller daarin een zeer centrale plaats toe te kennen. Nou kun je inderdaad vraagtekens zetten bij mevrouw`s doen en laten, maar daar gaat het niet om. En of ze nu wel of niet
het bed gedeeld heeft, en met wie dan wel, gaat ons niets aan.
Onze vroede vaderen zoeken driftig naar een goede bestemming voor de voormalige Maurits-kazerne.
En och, waarom dan niet een museum erin onderbrengen.
En de vraag is nu of ook dit megalomane idee van ons gemeentebestuur wel zo’n goed idee is. Ok, de gemeente Ede heeft een flinke spaarpot (de “reserves”), en het wegvallen van het World Food Experience is, qua financiën, waarschijnlijk ook niet nadelig voor de kas der gemeente. Maar de vraag is of de plannen voor Artbase nu niet te veel uitgaan van “whisfull thinking”. Want daar is de gemeente heel goed in. Een paar voorbeelden: de van der Knaaphal, of het beoogde Paterbad.
Met het Kröller-Museum op korte afstand is een museum voor mevrouw Kröller-Múller ook niet zo’n slim idee. Wie toch al richting Ede reist gaat gewoon even door naar Otterlo, naar het Kröller-Müller museum. Want daar is heel veel mooie kunst te bewonderen, die vele malen interessanter is dan die hele mevrouw en haar verhaal.
Zo’n Artbase kan je dan gestolen worden. Want dat kan niet in de schaduw staan van het grote voorbeeld in Otterlo.