De laatste economische crisis is veroorzaakt door banken en beleggers. En toch gaat de politiek stug door op de neoliberale marktweg. Vanaf de jaren 90 is dat de one and only melody. Een probleem in de kostensfeer? Een hobbel in de dienstensector? Meer vrije markt, jongens. Hoppa, privatiseren!
Waar heeft die neoliberale marktweg ons gebracht? Wordt de post sneller bezorgd? Of beter? Rijden de treinen stipter? Is het OV veiliger en sneller? Is bellen prettiger geworden? En energie goedkoper? Is de zorg toegankelijker geworden? De vervanging van het ziekenfonds door de zorgverzekeraar een succes? Heeft de afbraak van staatsbedrijven ons welzijn vergroot?
De overheid en de grote bedrijven moesten maar eens een referendum houden over de bovenstaande vragen. Het resultaat zou ze nog wel eens vies kunnen tegenvallen.
Een ding is zeker. De kloof tussen rijk en arm wordt dankzij de vrije markt steeds breder.
Geld haal je op bij de beurs. Slank je kosten af en slok je concurrenten op. Rijk zijn is in. Reclamespotjes zijn slim leuk. Rijke aandeelhouders zijn de echte bazen. Zij willen meer dividend, al of niet belastingvrij. Ze zetten de CEO’s onder druk om hogere winsten te behalen en die knijpen hun werknemers uit. Toe maar, jongens, doe maar een ontslagronde en vervang dure mensen door goedkope robots. Als het je lukt krijg je een extra bonus.
Overal zie je het. Ook in Ede. Een tijdje terug veegden er nog straatvegers mijn straatje schoon. Leegden vuilnismannen mijn kliko’s. Prima voor de werkgelegenheid en sfeer in de buurt. Nu rijden er veegwagens en robotvuilnisauto’s langs. De enkele mens die nog schoonmaakt heeft oordoppen op tegen de gekmakende herrie van de bladblazer.
De mondiale cultuur omarmt sterrendom en glamour. Iedereen wil miljonair worden en neem ze dus die droom niet af. Van die hunkering naar geld, roem en macht profiteren veel bedrijven schaamteloos. Maar heb je een casino bezocht dan weet je hoe de roulette werkt. De bezoekers komen binnen in een entree van goud en diamant in de verwachting te winnen. Maar bij de achteruitgang in een ongure steeg liggen de verliezers, berooid en een illusie armer.
Neoliberalen zijn tegen ontwikkelingshulp. Ze strooien daar met geld en het blijft aan de strijkstok hangen. Jaja. Maar zolang de mensen daar creperen of worden vervolgd zullen ze blijven komen naar het veilige, rijke noorden. Zouden wij ook doen in hun positie. Dus moet je ook tussen noord en zuid de kloof dichten.
Vrije marktadepten zijn geloofsjunkies. Ze zijn verslaafd aan hun geloof in de Technologie. Klimaatopwarming? Onze ingenieurs lossen het op. Energieprobleem? Bouw wat kerncentrales bij. Verschraling natuur? We klonen de uitgestorven soorten terug. Kloof tussen rijk en arm? Maak iedereen die dat wil miljonair. Vrije marktgelovigen kunnen geweldig goochelen. Tovenaars zijn het. Ze toveren elk probleem weg.
Ik heb heimwee naar Jan Pen. Hij was een econoom die het duidelijk stelde. De inkomens van mensen moeten niet te veel verschillen. Als het minimumloon 1000 is, dan mag het topinkomen nooit meer zijn dan 3000. Klaar. That’s it. Met wat erover blijft kunnen de ingenieurs mooi elektrische koeltransportvliegtuigen bouwen om de groente uit het Westland die dan niet meer hoeft te worden doorgedraaid naar Afrika te vliegen.