Met pen, papier en verrekijker bij de hand zit ik voor het raam, klaar voor de jaarlijkse tuinvogeltelling. Omdat mees noch mus zich vertoont dwalen mijn gedachten even af naar de stormen van afgelopen week. Het mag een klein wonder heten dat Ede als middelgrote stad niet heeft meegedaan aan de avondklokrellen. Omringende plaatsen Arnhem, Apeldoorn en Veenendaal belandden wel in de maalstroom van misdadige jongens die een spoor van vernieling trok door de binnensteden. Hoe komt het dat Ede de dans van vernielzucht ontsprong? Was er een reden voor, of was het puur geluk?
In diverse radioprogramma’s afgelopen dagen werd geprobeerd duiding te geven aan het plotselinge geweld door jeugdige rellers. Is de instelling van de avondklok oorzaak geweest, de laatste druppel misschien, aanleiding, of slechts een flauw excuus om ‘los te gaan’? Volgens een flink aantal rellende jongeren zelf is het dat laatste. Hun vernielzucht had niks te maken met een protest tegen coronamaatregelen noch de avondklok. Er waren oproepen gedaan via sociale media en het platform Telegram. Ze wilden niet achterblijven, erbij horen, sommigen om de politie uit te dagen en de boel kort en klein te slaan, anderen voor ‘de sensatie’ en weer anderen uit verveling of nieuwsgierigheid.
Er waren sociologen die zich afvroegen: wat bezielt die jongens, wat zit erachter? En er waren hardliners die zeiden: de knoet erover, dan zal het stoppen.
Toen de politie gesteund door de ME na twee middagen en vier avonden ware veldslagen te hebben geleverd, en na een opsporings- en vervolgingsoffensief door justitie, vat kreeg op de groep rellers, nam het geweld in onze steden af. Zie je wel, zeiden de hardliners, het werkt om ze te isoleren, ze te filmen, die beelden online te zetten, ze via keihard snelrecht aan te pakken. Dat is het enige dat werkt.
Maar, zeiden de sociologen, hoe kan zoiets? Er moet sprake zijn van een veenbrand anders kan zo’n steekvlam niet zo hoog uitslaan. Dit is on-Nederlands.
Zowel hardliners als sociologen hebben gelijk. Repressie is nodig om misdaden af te schrikken en recht te doen. Onderzoek en analyse zijn nodig om dit type jongeren beter te begrijpen en ze weer te betrekken bij de samenleving. De rol van vorming en opvoeding, verveling, te weinig perspectief op wonen en werk, verslaving aan drugs, alcohol, lachgas, groepsdruk, groepscultuur, geweldsgames, de rol van ouders en verzorgers – ik verwacht dat het zinnig is al deze aspecten te bestuderen en te onderzoeken. We dachten als Nederlandse samenleving dat de bestorming van het Capitool in Washington ver weg was. Maar nu is gebleken dat de storm de oceaan is overgestoken.
We hebben iets goed gedaan in Ede. Geen waanzinnige bestorming van de Edese binnenstad. Kan ook zijn dat we geluk hebben gehad. Maar laten we hopen dat het zo blijft. Ten slotte is het vreselijk rot om dingen stuk te gooien. Niet alleen voor de gedupeerden. Meedoen aan de nationale tuinvogeltelling is zoveel leuker. I have a dream. Dat jongeren in plaats van verslaafd te raken aan lachgas en afbreken kiezen voor ontwikkeling en bouwen. Dat we nooit meer het aantal relschoppers hoeven te tellen die onze en hun eigen glazen ingooien, maar dat jongens de vogels tellen in hun tuin. Peace is fun. I have a dream.