Bedrijfsblokken dozenpijn

De meeste mensenogen kijken liever naar iets moois dan naar iets lelijks. Maar wat is mooi of lelijk? Dat is voor iedereen weer verschillend. Maar pijn aan bijna ieders oog doen die eindeloze bedrijfsblokkendozen langs snelweg en spoor. Er huizen distributiecentra in, of meubelgiganten, of groothandels. Meestal zijn ze, tenzij het gaat om motels, alleen overdag open. Maar qua architectuur hebben ze één ding gemeen: ze lijken op elkaar. Wat maakt het uit of je in een Tuschinski bioscoop naar een film zit te kijken, of in een rode megafilmfabriek? Het blijft toch dezelfde film? Het maakt wel uit, want het meeste van de tijd draait er niks in die bios. Je loopt of rijdt erlangs, ziet het gebouw bewust of onbewust. Denkt: o wat mooi, of o wat puntje puntje puntje. Een fraai gebouw maakt je, zonder dat je er erg in hebt, een ietsjepietsje gelukkiger.

In elke ontwikkeling kun je een bepaalde lijn ontdekken. Wat architectuur van bedrijfsgebouwen betreft is dat: functioneel-functioneler-functioneelst. Hoekige hallen. De variatie zit in de logo’s en kleur. En in de materialen: kunststof, beton, staal of glas. Ambachtelijkheid? – nee, te duur, alles moet zo efficiënt mogelijk. Best raar, want vroeger waren de bedrijfsgebouwen duurder dan nu, terwijl we nu rijker zijn dan toen. Maar er is nóg een lijn te bespeuren: weinig-veel-meer. Tijdens de twintig jaar dat ik in Ede woon heb ik het rijtje blokkendozen langs de A12 zich zien uitrekken tot zover het oog reikt, zonder het oog te verrijken. Voor Veenendaal stampt de eentonige bedrijvigheid zich weer uit de grond om de horizon westwaarts te veroveren.

De gemeente Ede lijkt nieuwe bedrijfsvestigingen geen strobreed in de weg te leggen. Dat blijkt uit nieuwe voornemens om langs de snelwegen en tussen Ede en Wageningen meer bedrijfslintbebouwing toe te staan. Weg uitzicht op de landerijen. Tja, als de lokale democratie daartoe besluit dan zal het er toch van moeten komen. Beste nieuw verkozen Raad, het oog wil ook wat. Kies voor ambachtelijk duurzaam gebouwde bedrijfshallen. Beton is niet verplicht. Laat je inspireren door mooie gebouwen in Nederland en Europa. Duurzaam bouwen is niet alleen mooier, op lange termijn is het ook goedkoper. De Romeinen bouwden viaducten en badhuizen die er nu nog staan. Als Edes gemeenteraadslid kun je niet met de ene hand vragen om subsidie voor het behoud van industrieel erfgoed, en met de andere hand stemmen voor het bouwen van pulp.

Je kunt alles bekijken door een economische bril. Dus bedrijven moeten geld verdienen en elke ‘franje’ aan hun bedrijfsgebouw moet betaald worden. Dat verhoogt de verkoopprijs van product of dienst, dus is de consument beter af met functionele gebouwen. Maar ook als je economisch kijkt moet je wel scherp zien. Is zo’n functionele opstal wel goed gebouwd? Wat kost sloop en herbouw wel niet elke pakweg twintig jaar? En als mensen dag in dag uit moeten aankijken tegen eentonigheid en eenvormigheid, wat doet dat met hen? Mogelijk is er een verband tussen het aantal sombere gebouwen om ons heen en de hoeveelheid depressies. Het bestrijden van depressiviteit kost heel veel, en niet alleen geld.    

Elk nieuw of te renoveren bedrijfspand biedt een nieuwe kans. Dus kies voor ambachtelijk metselwerk. Versier de gevels à la Parkweide. Zonnepaneeltjes op de dakpannen en in de bakstenen muren. Een erkertje bij het tuintje, een torentje met een windmolentje eraan voor de eigen stroomopwekking. Voorkom onze ogenpijn, heel onze depressie, steeds als we erlangs lopen of fietsen. Regel het Raad, jullie kunnen dat.