Het moet er toch echt een keer van komen. Een discussie in Ede over Zwarte Piet bij de intochten van Sinterklaas. De dood van George Floyd en de wereldwijde protesten van Black Lives Matter hebben opnieuw de aandacht gericht op schrijnende vormen van discriminatie en racisme, die ook in Nederland voorkomen. Niet alleen met de flauwe grappen waar mensen van kleur dagelijks mee te maken hebben, maar ook het etnisch profileren van de politie en de belastingdienst, discriminatie op de arbeidsmarkt en de onderwaardering in het onderwijs. Een Nederlandse familienaam geeft je twee keer zoveel kans op een baan of een stage en uit onderzoek blijkt dat we van Nederlandse kinderen met een kleur lagere verwachtingen hebben en dat zij structureel een lager onderwijsadvies krijgen bij het verlaten van de basisschool. Dat is onrecht.
Ik zet een paar vragen en antwoorden op een rij die ik in de afgelopen weken hoorde wanneer ik over het initiatief voor een dialoog vertelde.
‘Die discussie speelt niet in Ede. We hebben hier een ander tempo als in Amsterdam.’
De mensen die deze argumenten gebruiken, hebben gelijk en ongelijk. Ede is geen Amsterdam, maar we zitten ook niet op een eiland. ‘De hele wereld woont in Ede’, was de titel van een fototentoonstelling van Gijs van Gent in 2001, waarin Edenaren afkomstig uit 115 verschillende landen werden geportretteerd. Nu zelfs Mark Rutte het licht heeft gezien en ‘racisme een gif noemt, waar we vanaf moeten’ en anders is gaan denken over Zwarte Piet, is het wel merkwaardig dat de Sinterklaascomités, winkeliersverenigingen en de meeste scholen in de gemeente Ede nog in de duisternis blijven dwalen.
‘Er zijn hier bijna geen zwarte mensen.’
Dat klopt niet, misschien zijn sommige buurtschappen wit, maar huidskleur doet ertoe, ook in Ede. Bijvoorbeeld omdat het Koninkrijk der Nederlanden vroeger een koloniale mogendheid was en voor 1945 zelfs het grootste moslimland ter wereld. En natuurlijk ook omdat we in een pluriforme samenleving leven en werken.
‘Waar maak jij je druk om als witte?’
Een aantal zwarte vrienden van mij durft de discussie niet aan. “We zouden geen leven meer hebben als wij het zouden aankaarten op school en op het werk”. Dat vind ik op zich al vreselijk, maar ik loop dat risico niet, heb een brede rug en kan mijn ‘white privilege’ inzetten om stem te geven aan mensen die het niet durven. Doe ook mee, zou ik zeggen’.
‘Sinterklaas is toch een kinderfeest, laten we het voor hen niet bederven.’
Dat moeten we ook niet doen, maar feit is dat het niet voor alle kinderen een veilig en een mooi feest is. En dan moet je kiezen want iedereen telt mee!
‘We bedoelen het helemaal niet racistisch.’
Zwarte Piet is bijna nooit kwetsend bedoeld, laat staan racistisch, maar wordt wel zo ervaren door veel mensen. We zijn bijna allemaal opgegroeid met Zwarte Piet en hebben er wellicht nog nooit bij stilgestaan dat Piet zwarte mensen verdrietig kan maken.
‘Het is een belangrijke traditie in Nederland, daar moeten ze niet aankomen.’
Het Sinterklaasfeest is de afgelopen 100 jaar voortdurend veranderd, want tradities die niet mee ademen met de tijd verstarren en verdwijnen. De kern van het feest: ‘Kinderen voorop!’ geldt nog steeds en zal zo blijven omdat we daarvoor kiezen.
‘We moeten trots zijn op onze geschiedenis en ons geen schuldgevoel laten aanpraten’.
Schuldgevoel bij de zwarte bladzijden in de geschiedenis leidt nergens toe, maar we zijn wel verantwoordelijk voor onze keuzen in het heden. We zijn ook verantwoordelijk als de gevolgen van daden in de geschiedenis nog doorleven in de huidige tijd. Ik zou nog trotser worden op het Nederland van nu als we in staat zijn om mensen niet in groepjes in te delen, maar in de eerste plaats als mens te zien.
‘Je krijgt er alleen maar bonje van.’
Dat zou best kunnen, als we doorgaan met elkaar alleen maar te beschuldigen racisme en koloniaal gedrag. Het gesprek zal soms ongemakkelijk zijn, maar wanneer we stoppen met het denken in ‘Wij en Zij’, dan kan het lukken.
We moeten nodig met elkaar praten en ik hoop dat heel veel mensen hieraan meedoen. Op scholen, in kerken, op straat, op het werk, in de buurthuizen en op het terras. Wanneer we ons afvragen: hoe kan het Sinterklaasfeest voor alle kinderen in Ede veilig en feestelijk zijn, zonder verdriet, zonder pesterijen en grappen over huidskleur, dan komen we daar als gemeenschap sterker uit. Daarbij moeten we vooral de mensen in het zwijgende midden aan het woord laten. Mensen die gevoelig zijn voor het verdriet en het geluk van andere mensen en willen bijdragen aan een vreedzame Gemeente. Doe mee met dit gesprek!
Ben je nog niet overtuigd? Kijk dan eens naar de argumenten van de kinderen in dit filmpje (2:05): https://nos.nl/l/2338539
Jan Durk Tuinier
Ik heb zelf een donkere huidskleur. Een klasgenoot van mij vroeger had rood haar en werd gepest. Een ander had een bril en werd dat ook. Ik ook omdat ik (samen met een ander jongetje) donker was. Toch voelde ik me niet anders en heb het gevoel dat ik in Nederland altijd alle kansen kreeg en nog steeds krijg. Nu word ik aangespoord door mijn (donkere) vrienden om me aan te sluiten in een strijd tegen “het witte imperialisme” terwijl ik dat zelf niet zo voel en nooit zo gevoeld heb. Ben ik nu een verrader? Zo noemen mensen me nu 🙁
Elk jaar beleefde ik heel veel plezier aan het spelen van Zwarte Piet. Handig want ik hoefde niet geschminkt te worden! Afgelopen week kreeg ik te horen dat ik dit jaar niet meer welkom ben als Zwarte Piet…omdat ik zwart ben. Ik heb me nog nooit zo gediscrimineerd gevoeld…dat doet pijn. Dat geluid mag ook wel eens verteld worden, vind ik.
Tradities zijn tradities en die moeten we in ere houden.
Jammer van je gevoel je bent zeker geen verrader en je hebt het recht je te voelen hoe je wil.
Je vrienden als ze dat nog zijn echter ook, deel met elkaar hoe je je voelt en wat je persoonlijk ervaart, sta ook open voor hun pijn je hoeft hem niet eigen te maken maar het is goed om te weten dat er velen zijn die dit voelen.
Vrienden zouden elkaar moeten kunnen aanvoelen en begrijpen. sterkte gewenst.
Mooi verwoord! Weinig aan toe te voegen. De extremen aan beide kanten komen vaak in de publiciteit en verharden de discussie en vergroten de polarisatie, als met zoveel andere discussies over gevoelige onderwerpen. Als je met wederzijds respect het gesprek hierover aan gaat zal dit een mooier feest gaan worden dan het ooit geweest is!