Ik ben al weer een raadsperiode weg uit Ede. En hoewel ik Ede nog steeds met enige afstand volg, voelde ik toch enige aarzeling toen ik werd gevraagd om een gastcolumn te schrijven voor deze blogpost. Moet ik nog als de heren Waldorf en Statler uit de Muppet Show vanaf het zijbalkon de Edese samenleving van commentaar voorzien? Of nog erger, anderen de maat nemen? Dat lijkt me weinig constructief. Toch heb ik de uitnodiging met liefde aanvaard omdat het mij de kans geeft om een frustratie van mij af te schrijven. Ik was namelijk nog maar nauwelijks weg uit Ede toen de gemeente werd uitgeroepen tot ‘gelukkigste gemeente van Nederland’. Ik sprak vlak na deze uitverkiezing een mevrouw die schertsend zei dat ik daar aan heb bijgedragen door Ede te verlaten. En, voegde zei er aan toe, “dat is wellicht jouw grootste verdienste voor Ede”. Ik lachte wat maar ik vond het niet leuk. De gelukkigste gemeente van Nederland! Daar had ik ook wel willen wonen. Wat maakt een gemeente nou gelukkig? Dat komt natuurlijk door haar inwoners. Als deze gelukkig zijn, is de gemeente het ook. Maar hoe maak je dan inwoners gelukkig? En speelt het gemeentebestuur hier een rol in? Hier past enige bescheidenheid want volgens Sonja Lyubominsky (2013) is geluk bij mensen slechts voor 50% te beïnvloeden. De andere 50% ligt al bij de geboorte vast. Maar hoe kun je dan zo goed mogelijk inspelen op het deel waar je als gemeente wel invloed op hebt?
Volgens Daniël Pink (2009) zijn mensen gelukkig als ze autonoom zijn, meesterschap kunnen tonen en zij zichzelf herkennen als “the ‘me’ in the ‘we’”. Vrij vertaald kun je zeggen dat mensen zich vrij willen voelen in de keuzes die ze maken (autonoom), dat ze willen dat wat ze doen ze goed af gaat (meesterschap) en ze een doel hebben in hun leven dat groter is dan henzelf. Je hoort dan bij een groep maar bent als individu ook nog herkenbaar. Hier kan een gemeentebestuur op inspelen door bijvoorbeeld ruimte te laten voor burgerinitiatieven en deze nadrukkelijk te faciliteren (autonoom), door optimaal gebruik te maken van de kennis die in de gemeente onder de inwoners beschikbaar is (wisdom of the crowd) en door te werken aan een gemeenschapsgevoel. En dit laatste niet alleen op gemeenteniveau maar zeker ook op dorps-, wijk- en straatniveau. Dit past uitstekend bij de nieuwe rol van een gemeente in een samenleving in transitie. Gemeenten kunnen hier een voortrekkersrol in spelen door de omslag naar waarden die passen in de leefwereld van de inwoners, zichtbaar te maken: van ‘wantrouwen’ naar ‘vertrouwen’, van ‘regelzucht’ naar ‘keuzevrijheid’, van ‘controle’ naar ‘ruimte geven’, van ‘zorgen voor’ naar ‘zorgen dat’ en van ‘efficiency’ (geld centraal) naar ‘effectiviteit’.
Onlangs is een nieuwe gemeenteraad geïnstalleerd. Deze raad en het nog te installeren dagelijks bestuur, hebben impliciet de opdracht om Ede de gelukkigste gemeente te laten blijven. Het kan dan helpen door in het nog te schrijven bestuursakkoord 2018-2022 met bovenstaande rekening te houden.
Ik wens vanaf enige afstand het nieuwe gemeentebestuur alle geluk en wijsheid toe bij het continueren van de titel “gelukkigste gemeente van Nederland”.
Eric Leltz
Boek: ‘Organisaties in Transitie’ zie op www.soulsound.nl