Ondanks wezenlijke bezwaren heeft de gemeente Ede afgelopen juli een investeerder toestemming gegeven om ten noorden van Harskamp een nieuwe kippenstal in bedrijf te nemen. De ruim bemeten stal met vrije uitloop voor in totaal 27.000 leghennen zou op slechts een paar honderd meter afstand van natuurgebied de Veluwe komen te staan. Tijdens een zitting van de gemeentelijke bezwarencommissie in het Edese gemeentehuis op 1 oktober jongstleden liepen de gemoederen hoog op.

Bij die gelegenheid stonden omwonenden en de Stichting Milieuwerkgroepen Ede voor het eerst oog in oog met de man achter de kippenstal: Arend Hardeman. Hardeman is zelf geen boer, maar een zakenman en investeerder, onder andere actief in de pluimveesector. Volgens het blad Quote had hij in 2019 een vermogen van 40 miljoen euro. Hij heeft al op verschillende plaatsen in Nederland grote kippenstallen staan. Zulke stallen met duizenden leghennen zijn voor hem blijkbaar een goed verdienmodel.

Stank, stof en kippenkadavers

Een van de omwonenden kreeg als eerste het woord. Ze benadrukte hoe de kippenstal haar woongenot zou aantasten en richtte zich rechtstreeks tot Hardeman: vond hij het nu echt nodig om geld te verdienen over de rug van de omwonenden? De advocaat van de omwonenden beschreef wat de kippenstal voor hen zou betekenen. Volgens de plannen komt de massieve stal met overdekte buitenuitloop op minder dan 30 meter van de naaste buren te staan. De afzuiginstallaties op het staldak zullen continu lawaai maken en stinkende stallucht naar buiten blazen. Daarin kunnen bovendien ziektekiemen zitten. Maar ook de verderaf wonende buren, die langs de toekomstige uitloopweide wonen, zullen overlast ervaren. Het is niet moeilijk om het je voor te stellen: het gekakel van tienduizenden kippen, de stank van kippenstront in het weiland en het stof dat de kippen op warme zomerdagen doen opdwarrelen. Ook zullen er ongetwijfeld regelmatig kippenkadavers in het weiland achterblijven: hoe lang blijven die liggen voordat ze worden weggehaald?

Mezenkuikens met gebroken pootjes

Stichting Milieuwerkgroepen Ede wees er tijdens de zitting op dat de nabijgelegen Europees beschermde natuur op de Veluwe al zwaar onder druk staat door een te hoge stikstofdepositie. De stikstofdepositie zorgt voor een verzurende bodem. Daardoor spoelt kalk uit de grond en als gevolg daarvan verdwijnen planten en dieren die niet zonder kalk kunnen. Een paar jaar geleden is wetenschappelijk aangetoond dat koolmezen in de bossen bij Ede aan ernstig kalkgebrek lijden. De schalen van hun eitjes bleken vaak heel dun, waardoor veel eitjes uitdroogden. En in de nesten werden veel kuikens met gebroken pootjes aangetroffen. Weer een nieuwe kippenstal vlakbij de Veluwe zal deze problemen verergeren.

Stikstofcrisis

Om te voldoen aan Europese natuurbeschermingsregels moet de stikstofdepositie in Nederland flink omlaag. Dat is de kern van de ‘stikstofcrisis’. Hierdoor liggen diverse grote bouwprojecten nog steeds stil en trekt de overheid miljoenen uit om boeren uit te kopen. In die omstandigheden is het onbegrijpelijk dat Hardeman van de gemeente Ede een vergunning krijgt om een nieuw landbouwbedrijf te beginnen dat voor veel extra stikstofdepositie op de Veluwe zal zorgen.

Stikstofvergunning niet nodig?

Zowel bij de gemeente Ede als bij de provincie Gelderland rammelt er van alles in de vergunningverlening. De provincie is verantwoordelijk voor het afgeven van stikstofvergunningen voor nieuwe landbouwbedrijven. In het koopcontract voor het perceel waar Hardeman zijn kippenstal wil bouwen staat nota bene dat de koper geacht wordt ermee bekend te zijn dat er geen stikstofvergunning op de onroerende zaak aanwezig is. Toch heeft de provincie eerder dit voorjaar laten weten dat er helemaal geen stikstofvergunning nodig is omdat er ‘intern gesaldeerd kan worden’. De redenering is dat de nieuwe kippenstal niet meer stikstof uit zal stoten dan in een eerdere, geldige vergunning voor dit perceel was toegestaan. Het klopt dat er in 2005 een vergunning is afgegeven voor een kalvermesterij met meer dan 400 vleeskalveren. Maar hiervoor is nooit een stikstofvergunning afgegeven, en de kalvermesterij is sinds 2013 niet meer in bedrijf. Dat laatste blijkt uit informatie over dieraantallen die de omwonenden en Stichting Milieuwerkgroepen Ede met een beroep op de Wet Openbaarheid Bestuur boven tafel hebben gekregen. Het valt te betwijfelen of Hardeman, na al die jaren waarin er op het perceel amper dieren werden gehouden, wel een beroep kan doen op de in 2005 vergunde dieraantallen en daarom geen stikstofvergunning hoeft te aanvragen.

Weerwoord

Tijdens de zitting hield de ambtenaar van de gemeente Ede vol dat de verleende omgevingsvergunning aan alle regels voldoet. Ook de gemeente gaat uit van de dieraantallen in de vergunning uit 2005 en stelt dat de stikstofuitstoot en de geuroverlast zullen afnemen (ten opzichte van de vergunde situatie). Maar dat is een papieren werkelijkheid. Ter plekke zal de stikstofuitstoot na de ingebruikname van de kippenstal enorm toenemen. De gemeente erkent wel dat de fijnstofuitstoot zal toenemen, maar argumenteert dat deze onder de normen van de Wereldgezondheidsorganisatie blijft. En een milieueffectrapportage zou niet nodig zijn. Investeerder Hardeman zat de hele zitting uitdrukkingsloos voor zich uit kijken. Hij liet zijn advocaat het woord doen. En wat die zei sloot naadloos aan op het verweer van de gemeente en voegde daar inhoudelijk weinig aan toe.

Betrouwbare overheid?

De omwonenden en de Stichting Milieuwerkgroepen Ede begrijpen niet hoe gemeente en provincie de investeerder tot nu toe steeds tegemoet zijn gekomen. Als deze lagere overheden hun verantwoordelijkheid naar andere burgers toe blijven ontlopen, gaat investeerder Hardeman er straks met de hoofdprijs vandoor. De rekening komt bij de belastingbetalers te liggen. Ga maar na: vorig jaar werd er wekenlang vanuit een helikopter meer dan een miljoen kilo schelpenkalk over een heide- en bosgebied bij Ede uitgestrooid. Zolang de stikstofuitstoot in de omgeving van de Veluwe niet minder wordt, blijven zulk soort maatregelen om de paar jaar nodig om te voorkomen dat nog meer planten en dieren door kalkgebrek het loodje leggen.

Wanneer gemeente en provincie toelaten dat Hardeman zijn stal gaat bouwen, dan rest de bezwaarmakers niets anders dan een gang naar de bestuursrechter. In dat geval loopt het vertrouwen in het lokale en provinciale bestuur hoe dan ook een flinke deuk op.

Erik Wesselius, 15 oktober 2021

Foto: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Chicken_Farm_034.jpg Auteur J. Lastras